RIGTINGGEWENDE TERUGVOERING VAN ROLSPELERS STROOM-AF IN DIE WAARDEKETTING

MPO FLITS 4/09 Julie 2021

Markterugvoer vanaf stroomaf-rolspelers (d.w.s. kopers van onverwerkte melk en kleinhandelaars) oor die laer produksie van onverwerkte melk in Mei 2021 (−3,38%) is dat hulle gelukkig is dat produksie laer is, en hulle spreek ook die verwagting uit dat die mark in die komende lente oorstroom sal word. (Let wel: die Mei-persentasie is voorlopig en kan binne die volgende twee maande verander.)

Die rede vir die optimistiese stemming onder die stroom-af rolspelers betreffende die laer produksie van onverwerkte melk is dat die vraag na suiwel gedaal het. Die suiwelbedryf word beskou as ’n markgerigte bedryf, en meer spesifiek as ’n vraaggedrewe bedryf. Die tersiêre bedryf (kleinhandelaars) ontvang seine vanaf die verbruikers (hulle koop bv. minder) en dit word aangegee na die sekondêre bedryf (melkkopers), wat dit weer deurgee na die primêre bedryf (boere). Die sein is gewoonlik ’n verandering in prys, maar dit is meer kompleks as dit weens die verskynsel wat bekend staan as prysoordrag. Daar is verskillende soorte prysoordrag, byvoorbeeld asimmetriese prysoordrag, waar stroomaf-pryse anders reageer as pryse hoër op in die waardeketting. Kom ons volstaan deur te sê dit is ’n dinamiese proses en nie so eenvoudig as wat ’n mens sou dink nie.

Om terug te keer na die terugvoer vanaf die mark: die boodskap is duidelik dat die vraag na suiwelprodukte gedaal het. Dit is belangrik om op te let dat dit die primêre bedryf is wat bepaal of die aanbod markgerig is, dit wil sê in ooreenstemming met die vraag. Die reaksie vanaf die stroomaf-rolspelers betreffende laer produksie van onverwerkte melk in Mei is ’n duidelike boodskap aan melkboere: moenie melkproduksie jaag nie, of dra die gevolge.

Melkboere is nie alleen verantwoordelik vir die aanbodkant nie; invoere is die ander bron van voorsiening. In die lig van die duidelike boodskap vanaf die mark dat die vraag gedaal het, sou ’n mens verwag dat invoere op hierdie boodskap sou reageer. Invoere is per slot van rekening baie meer beheerbaar. Invoere vir die eerste vyf maande van 2021, op ’n volumebasis (kg), is 19% meer as vir dieselfde tydperk in 2020. Die vernaamste bydraers is UHT-verwerkte melk, 240% meer, en wei, 37% meer as verlede jaar. Invoere vir die eerste vyf maande van 2021, op ’n volumebasis (kg), is 8% meer as vir dieselfde tydperk in 2019. Die vernaamste bydraers hiertoe is 87% meer melkpoeier en 25% meer wei.

Dit is vanselfsprekend verontrustend: die vraag ontstaan of die invoerders dieselfde boodskap kry as die boere. Die MPO sal poog om samesprekings te voer met die stroomaf-rolspelers en Melk SA om die situasie te bespreek en te bepaal of dit ’n aanduiding is van ’n mate van markmislukking, en om herstelmaatreëls voor te stel.

Nietemin, dit sal wys wees vir melkboere om nie te melk net omdat hulle kan melk nie. Melk eerder vir ’n toereikende marge en gee aandag aan die terugvoer van die mark, naamlik dat die mark minder melk nodig het as verlede jaar.

Bertus van Heerden

Hoof-ekonoom, MPO